Najdłuższe rzeki świata: Nil czy Amazonka?
2 lipca, 2019Jeżeli spróbować w losowy sposób wybrać jeden punkt na Ziemi, z całkiem dużym prawdopodobieństwem byłby to nie ląd, lecz woda. Dość tylko powiedzieć, że woda wszechoceanu, czyli wszystkich mórz i oceanów świata stanowi ponad 70% powierzchni kuli ziemskiej – a sam tylko Ocean Spokojny posiada powierzchnię o 6 milionów kilometrów kwadratowych większą od wszystkich lądów świata (innymi słowy, gdyby istniała jeszcze jedna Australia, dopiero wówczas lądy miałyby taką samą powierzchnię co największy z oceanów). Jednak liczba 70% wciąż nie odnosi się do wszystkich wód świata, lecz wyłącznie do wód słonych. Nasuwa się więc pytanie: co z jeziorami i rzekami? I jaką długość i powierzchnię mają najdłuższe rzeki świata?
Rzeki świata – czy to faktycznie wielkie lanie wody?
Każdy, kto zastanawia się nad tym, jak wielkie są najdłuższe rzeki świata może poczuć pewien zawód – nie ulega wątpliwości, że rzeki nie osiągają aż tak spektakularnych rozmiarów co morza i oceany. Podczas, gdy objętość największego oceanu świata wynosi ok. 660 milionów kilometrów sześciennych (a objętość Morza Bałtyckiego to ok. 22 tysiące kilometrów sześciennych), objętość wszystkich rzek świata to „ledwie” 2 tysiące kilometrów sześciennych. Dlatego właśnie nawet najdłuższe rzeki świata w porównaniu z innymi wodami wypadają blado. Nie inaczej jest zresztą, gdy porównamy długość rzek do liczby kilometrów autostrad – dość tylko powiedzieć, że same autostrady w Niemczech mają większą długość od najdłuższej rzeki na kuli ziemskiej.
Jeśli rzeki nie zajmują wielkiej powierzchni, to dlaczego są aż tak istotne?
Nie ma lekcji historii bez wspomnienia cywilizacji Mezopotamii, jednej z najważniejszych cywilizacji w dziejach świata. Opowieść o Mezopotamii zawsze zaczyna się od nakreślenia położenia Żyznego Półksiężyca, rozciągającego się w dolinie Nilu od Memfis aż po Ur. Ale czemu jest to aż tak istotne? Nie jest tajemnicą, że rzeki, czyli skupiska wody słodkiej, mają kluczowe znaczenie do osiedlenia człowieka. Żyzny Półksiężyc był terenem nadzwyczaj żyznym, dzięki czemu możliwe było osiedlenie ludności na stałe. To właśnie rzeki determinują układ współczesnego świata – wokół nich wznoszono pierwsze osady, które z czasem ulegały przekształceniu w miasta, a miasta z kolei miały wpływ na powstawanie państw. Nie da się ukryć, że nie byłoby państw w takim kształcie, gdyby nie obecność rzek. To właśnie one zapewniały odpowiednie nawodnienie i w efekcie możliwość wyhodowania pożywienia.
Czy tylko długość rzek ma znaczenie?
Mówiąc o największych państwach świata, mówimy zawsze o ich powierzchni – jest to zdecydowanie najłatwiejszy do porównania parametr. W przypadku jezior zdecydowanie najbardziej imponują dwie dane liczbowe: powierzchnia i głębokość. Logiczne wydaje się zatem, by także i do rzek zastosować podobny schemat i nie ograniczać się wyłącznie do długości. Jednak tak się nie dzieje i niemal nigdy nie wspomina się o tym, co jest istotą rzek – czyli powierzchni zlewiska (obszaru lądowego, z którego wszelkie wody wpadają do jednej rzeki). Zamiast tego skupiamy się na długości konkretnych rzek. Czy jest to podejście słuszne? Z całą pewnością najpopularniejsze. Jednak nie zapominajmy, że rzeki mają więcej niż jeden parametr, a najdłuższe rzeki świata wcale nie muszą być tymi największymi!
Najdłuższe rzeki świata, czyli wielki konflikt w tle
Trzeba też pamiętać o tym, że długość rzek jest kwestią umowną, a cieki wodne tworzą skomplikowane układy zależności, składając się na jeden wielki organizm. Dość tylko powiedzieć, że naukowcy od lat spierają się, czy Bug jest dopływem Narwi czy na odwrót – i takie konflikty zdarzają się w przypadku wielu rzek! Jednak najważniejszym konfliktem rzecznym jest spór o najdłuższą rzekę świata. Jest to kwestia wciąż nierozstrzygnięta, a obie strony sporu przytaczają dziesiątki argumentów potwierdzających własną tezę.
Jakie są najdłuższe rzeki świata? Top 10 (w nawiasach podana główna rzeka tworząca wraz z innymi wielki ciek wodny):
10. Amur – Argun – Kerulen (Amur)
Rzeka Amur, w połączeniu z rzekami Argun i Kerulen tworzą ciek o długości ponad 4 tysięcy kilometrów. Rzeki przepływają przez Rosję, Chiny Mongolię, po czym wpływają do Morza Ochockiego. Powierzchnia zlewiska tych rzek to 1 855 000 kilometrów kwadratowych.
9. Kongo – Chambeshi (Kongo)
Rzeka Kongo – Chambeshi przepływa przez Demokratyczną Republikę Konga, Republikę Środkowoafrykańską, Angolę, Kongo, Tanzanię, Kamerun, Zambię, Burundi i Rwandę i osiąga długość 4 700 kilometrów. Rzeki wpływają do Oceanu Atlantyckiego, a powierzchnia zlewiska wynosi 3 680 000 kilometrów kwadratowych.
8. La Plata – Paraná – Rio Grande (Paraná)
Te trzy rzeki osiągają długość 4 880 kilometrów i wpływają do ogromnego estuarium La Plata. Rzeki przepływają przez 5 państw: Brazylię, Argentynę, Paragwaj, Boliwię i Urugwaj, zaś zlewisko posiada aż 2,5 miliona kilometrów kwadratowych powierzchni.
7. Ob – Irtysz
Wpływające do Zatoki Obskiej Ob z Irtyszem to rzeki o długości 5 410 kilometrów, a powierzchnia ich zlewiska liczy niemal 3 miliony kilometrów kwadratowych. Rzeki przepływają przez Rosję, Kazachstan, Chiny i Mongolię.
6. Huang He
Rzeka Huang He ma długość 5 464 kilometrów i wpada do zatoki Pohaj. Rzeka przepływa wyłącznie przez Chiny, zaś jej zlewisko ma najmniejszą powierzchnię spośród najdłuższych rzek świata i liczy ledwie 754 tysiące kilometrów kwadratowych.
5. Jenisej – Angara – Selenga – Ider gol (Jenisej)
Te cztery rzeki przepływają przez Rosję (97%) i Mongolię (3%), zaś ich łączna długość to 5 539 kilometrów. Rzeki wpływają do Morza Karskiego, a powierzchnia ich zlewiska to 2 580 000 kilometrów kwadratowych.
4. Missisipi – Missouri – Jefferson – Beaverhead – Red Rock – Hel Roaring (Missisipi – Missouri)
Tych sześć rzek przepływa przez ledwie dwa kraje (Stany Zjednoczone i Kanadę), przy czym udział tego drugiego jest minimalny i wynosi ledwie 1,5%. Rzeki mają łączną długość 6 275 kilometrów, a powierzchnia zlewiska to 2 980 000 kilometrów kwadratowych. Rzeki wpływają do Zatoki Meksykańskiej.
3. Jangcy
Jangcy to najdłuższa rzeka świata przepływająca wyłącznie przez jeden kraj (Chiny). Jej długość wynosi 6 418 kilometrów, zaś zlewisko osiąga rozmiary 1 800 000 kilometrów kwadratowych. Jangcy uchodzi do Morza Wschodniochińskiego.
Kto na pierwszym miejscu: Nil czy Amazonka? Najdłuższe rzeki świata, których nie sposób określić
O ile w przypadku pozostałych rzek badacze są w miarę zgodni (choć część naukowców odrzuca teorię łączenia rzek, np. ograniczając Jenisej – Angarę – Seengę – Ider gol wyłącznie do Jeniseju, o tyle w przypadku starcia na szczycie nic już nie jest takie pewne. Nie ulega wątpliwości, że przepływająca przez Brazylię, Boliwię, Peru, Kolumbię, Ekwador, Wenezuelę i Gujanę Amazonka posiada największe zlewisko ze wszystkich rzek świata – osiąga ono aż 7 milionów kilometrów (dla porównania, Nil osiąga ledwie połowę tej liczby). Jednak w wielu opracowaniach znaleźć można mylne informacje – jedni podają, że przepływający przez Etiopię, Erytreę, Sudan, Ugandę, Tanzanię, Kenię, Rwandę, Burundi, Egipt, Demokratyczną Republikę Konga i Sudan Południowy Nil ma długość 6 650 kilometrów, zaś inni upierają się przy liczbie 6 695. I tych 45 kilometrów nie byłoby aż tak istotne, gdyby nie fakt, że w przypadku Amazonki rozbieżności sięgają aż 400 kilometrów – a więc każdy metr jest istotny! I tak, według niektórych źródeł Amazonka ma ledwie 6 400 km, zaś inni podają liczbę 6 800 km.
Nil czy Amazonka?
Jeśli trzymać się metod pomiaru zastosowanych do pozostałych 8 rzek, miano najdłuższej rzeki świata otrzymuje Nil. Jednak nowe teorie dotyczące uznania dopływów Amazonki (a także odkrycie jej źródła) sprawiają, że już niedługo może nastąpić zamiana, a Amazonka zostanie oficjalnie wydłużona o tych 400 km. Kiedy to nastąpi? Tego nie wie nikt – ale możemy się domyślać, że świat nauki czeka niedługo niemały szok, a podręczniki będą musiały się przyzwyczaić do myśli o Amazonce jako najdłuższej rzece świata.
Na imię mam Marcin i urodziłem się w Olsztynie, choć od 6 lat mieszkam i pracuję w Białymstoku. Z wykształcenia jestem tłumaczem języka włoskiego, z zamiłowania pisarzem. Od dziecka lubiłem pisać, a dziś moje doświadczenie i wiedza z różnych dziedzin sprawia, że chętnie dzielę się z wami moimi spostrzeżeniami. Swoją prace bardzo lubię, bowiem dzięki niej poznaję nowych ludzi i wciąż mogę odkrywać nowe możliwości, które mi daje. Poza pracą lubię poczytać dobrą książkę i obejrzeć film w gronie przyjaciół.
