Jak tłumaczyć ustawy?

Tłumaczenie tekstów prawnych i prawniczych jest jednym z najtrudniejszych w zawodzie tłumacza. Każdy, kto choć raz w swej karierze zetknął się z tego typu materiałem doskonale o tym wie. Specyfika treści, skomplikowana terminologia oraz formalizm stanowią nie lada wyzwania nawet dla doświadczonych tłumaczy. Stąd przekład prawny powinien być realizowany wyłącznie przez ekspertów. Jednym z największych wyzwań dla umiejętności i wiedzy lingwisty jest bez wątpienia tłumaczenie ustaw. Kto powinien zajmować się takimi tłumaczeniami? Jak tłumaczyć ustawy? Oto krótki poradnik na ten temat. Dowiecie się z niego jakie są zasady tłumaczenia ustaw oraz kto powinien je realizować.

Jak tłumaczyć ustawy – specyfika treści

Aby zgłębić bliżej zagadnienie jak tłumaczyć ustawy, warto wiedzieć na czym polega przekład aktów prawnych. Otóż, tłumaczenie ustaw należy do dziedziny tłumaczeń prawnych. Zgodnie z Wikipedią, tłumaczenie prawne to dziedzina odnosząca się do tłumaczeń tekstów prawnych i prawniczych. Pierwsze z nich dotyczą przekładów ustaw i wyroków. Drugie zaś wszelkich umów handlowych, komentarzy do ustaw czy aktów notarialnych. Ich cechą charakterystyczną jest bardzo sformalizowany język, w którym są napisane. Przekład prawny możemy podzielić na kilka kategorii, w zależności od dziedziny prawa. To między innymi przekład umów cywilnoprawnych, aktów notarialnych, przekład aktów normatywnych czy przekład sądowy.

Tłumaczenie ustaw należy do kategorii przekładu aktów normatywnych. Tego rodzaju dokumenty napisane są językiem prawnym i zawierają konkretne przepisy. Każda z ustaw ma specyficzną formę, podzieloną na części, rozdziały i artykuły. Ich forma może być różna, w zależności od systemu prawa kraju z którego pochodzi. Różnice mogą być naprawdę bardzo duże. Począwszy od zapisu daty, skończywszy na terminie wejścia w życie ustawy. Dlatego tłumacz realizujący przekład ustawy musi być doskonale zorientowany w odmiennościach poszczególnych systemów prawa. I nie chodzi tu wyłącznie o rozwiązania prawne, ale także o elementy formalne danej ustawy. Dla przykładu tytuły polskich ustaw rozpoczynają się datą, a dopiero później precyzują o czym dana ustawa stanowi.

W krajach anglosaskich zaś w pierwszej kolejności umieszczony jest tytuł danego aktu, a data znajduje się na jego końcu. I tak dla przykładu polska ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne w angielskim przekładzie będzie ujęte jako Act of 10 April 1997 – The Energy Law. W ustawach i innych aktach normatywnych (np. rozporządzeniach, zarządzeniach) każdy element aktu ma swoje określone miejsce. Wynika to z ogromnego formalizmu oraz konieczności utrzymania określonego schematu konstrukcyjnego dokumentu.

Jak tłumaczyć ustawy – wyzwanie dla tłumacza

Osoba zajmująca się tłumaczeniem ustaw to bez wątpienia wybitny ekspert z dziedziny prawa Taka osoba to nie tylko doskonały lingwista, ale również i prawnik. Jak często w karierze tłumacza zdarza się tłumaczyć ustawy? Bardzo często. Bez względu jednak na intensywność wykonywania takich przekładów, tłumacz powinien znać określone techniki i zasady ich tłumaczenia. Różnice w konstrukcji aktów prawnych są naprawdę ogromne. Dlatego należy podjąć konkretne strategie ich tłumaczenia.

Jedną z najistotniejszych zasad tłumaczenia ustaw jest zasada zachowania wierności semantycznej oryginału. Polega to na konieczności posługiwania się danymi terminami tylko w odniesieniu do znaczenia, jakie zostało określone w jego definicji. Na czym to polega? Otóż, każda z ustaw na początku swej treści ma słowniczek pojęć. Tam znajdziemy definicje terminów, które są użyte w ustawie. Tłumacz więc nie może podczas przekładu wychodzić poza ten schemat, a oddać wiernie jego znaczenie nie tylko w słowniczku pojęć. Musi konsekwentnie stosować dane znaczenie w całym przekładzie.

Inną ważną zasadą tłumaczenia ustaw jest konieczność zachowania spójności i układu graficznego tekstu. To również ogromne wyzwanie dla tłumacza. Osoba realizująca przekład aktu normatywnego musi pamiętać o zachowaniu tego samego układu treści. Każdy fragment przetłumaczonego tekstu powinien być odwzorowaniem oryginału. Oznacza to, że tłumacz powinien kontrolować wewnętrzną redakcję treści według tych samych wytycznych. Dzięki temu każdy z elementów tekstu będzie spójny i zrozumiały. Ważne jest także zachowanie tej samej numeracji części i artykułów, co w tekście źródłowym. W ten sposób przetłumaczona ustawa będzie wiernym, rzetelnym odtworzeniem oryginału w języku docelowym.

Kolejnym wyzwaniem podczas tłumaczenia ustaw są nazwy instytucji ustrojowych i funkcji państwowych. Dobrym przykładem są chociażby nazwy polskich województw. Ich przekłady, przyjęte przez MSZ są ujęte jako nazwa regionu w języku polskim oraz określenia „voivodeship„. I w ten sposób oficjalnie się je tłumaczy. I tak województwo śląskie w oficjalnym tłumaczeniu na język angielski to „Śląskie Voivodeship„.

Kłopot mogą sprawiać także tłumaczenia nazw organów administracji publicznej i samorządu terytorialnego. Na szczęście, w większości można na oficjalnych stronach znaleźć ich obcojęzyczne ekwiwalenty.

Bez wątpienia kłopot tłumaczeniowy może sprawiać wspomniane wyżej ustawienie daty w tytułach ustaw. To duże wyzwanie, zwłaszcza dla początkujących tłumaczy. Otóż, w polskich ustawach data jest elementem obowiązkowym tytułu danego aktu. W innych systemach prawnych już nie. Jak tłumaczyć tytuł polskiej ustawy na niemiecki? Warto wiedzieć, że w nazwach niemieckich ustaw data nie jest elementem obowiązkowym. Gdy już jednak się ona pojawia, umieszczona jest na końcu tytułu. Podobnie jest w ustawach angielskich. Dlatego warto znać najważniejsze techniki ich tłumaczenia. Dzięki temu przekład ustawy będzie po poprawny i prawidłowy.

Kto powinien tłumaczyć ustawy – tłumaczenie profesjonalne

Tłumaczenie ustaw to jedna z najtrudniejszych dziedzin przekładu. Dlatego nie powinny zajmować się nim osoby przypadkowe, ani tłumacze bez doświadczenia. Takim przekładem powinni zajmować się wyłącznie wybitni znawcy tematu. Kto zajmuje się tłumaczeniem ustaw? To proste – eksperci od tłumaczeń prawnych. Mało kto wie, ale tłumaczenie ustaw nie odbywa się w zaciszu Kancelarii Sejmu, a w biurach tłumaczeń. Warto również wiedzieć, że nie wszystkie ustawy tłumaczone są hurtowo i jednocześnie. Na przykład tłumaczenie polskiego kodeksu postępowania karnego czy kodeksu cywilnego odbywa się wówczas, gdy jest na takie tłumaczenie zapotrzebowanie. Może to niektórych zaskoczyć, ale tak wygląda w praktyce tłumaczenie ustaw. Tłumaczenie polskich aktów prawnych najczęściej odbywa się na najpopularniejsze języki europejskie.

Kto zajmuje się tłumaczeniem ustaw? Tłumacze przysięgli danego języka. Wynika to przede wszystkim z ogromnej wiedzy merytorycznej oraz przygotowania zawodowego takich osób. Nie bez znaczenia jest także unormowanie odpowiedzialności zawodowej tłumacza przysięgłego. Zakres praw i obowiązków wynikających z tego zawodu reguluje polska ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego. To w niej znajdziemy najważniejsze regulacje dotyczące pracy w tym zawodzie.

Aby zostać tłumaczem przysięgłym i móc realizować tłumaczenia ustaw z języka obcego na język polski i odwrotnie, taka osoba musi zdać egzamin na tłumacza przysięgłego. Ale to nie wszystko. Zgodnie z tekstem ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego taka osoba musi także uzyskać uprawnienia do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego. Musi także zostać wpisana na listę tłumaczy przysięgłych, prowadzoną przez Ministra Sprawiedliwości.

Jak tłumaczyć ustawy – zawód tłumacza przysięgłego

Warto wiedzieć, że zawód tłumacza przysięgłego jest w Polsce zawodem regulowanym. Co to oznacza? Otóż, osoba tłumacza przysięgłego jest funkcjonariuszem państwowym. To osoba zaufania publicznego, na której ciąży odpowiedzialność za rzetelność i poprawność przekładu. Każdy tłumacz przysięgły musi być bezstronny, obiektywny i postępować zgodnie z etyką zawodową. Oznacza to, że w przypadku uchybienia tym wymogom, może być postawiony przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej. A w skrajnych przypadkach naruszenia przepisów, może zostać nawet usunięty z zawodu. To ogromna presja.

W przypadku tłumaczy przysięgłych nie tylko zasady i zakres ich obowiązków ustalają przepisy, ale też ich wynagrodzenie. Precyzuje je rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego. W nim znajdują się ściśle określone stawki wynagrodzenia, które może pobrać tłumacz przysięgły za tłumaczenie i uwierzytelnienie dokumentów.

Co istotne, zawód tłumacza przysięgłego jest tak ściśle regulowany, że nawet kwestię zawieszenia działalności regulują przepisy. Tłumacz przysięgły może zawiesić działalność wyłącznie na zasadach określonych w przepisach. Co ważne, Minister Sprawiedliwości może sam zawiesić tłumacza przysięgłego na okres 5 lat. Może to nastąpić, gdy tłumacz przysięgły nie wykonuje swych czynności zawodowych przez okres dłuższy niż 3 lata. Dlaczego? Przyjmuje się bowiem, że w dobie dzisiejszych dynamicznych zmian, osoba, która nie ma kontaktu z zawodem po prostu przestaje być na bieżąco z przepisami i wymogami mu stawianymi.

Jak widać, aby zajmować się tłumaczeniem przepisów ustawy trzeba być wybitnym specjalistą z dziedziny przekładu i prawa. Dlatego tłumaczeniem najważniejszych polskich aktów prawnych zajmują się najlepsi specjaliści językowi.

Piotr Cieślak

Na imię mam Marcin i urodziłem się w Olsztynie, choć od 6 lat mieszkam i pracuję w Białymstoku. Z wykształcenia jestem tłumaczem języka włoskiego, z zamiłowania pisarzem. Od dziecka lubiłem pisać, a dziś moje doświadczenie i wiedza z różnych dziedzin sprawia, że chętnie dzielę się z wami moimi spostrzeżeniami. Swoją prace bardzo lubię, bowiem dzięki niej poznaję nowych ludzi i wciąż mogę odkrywać nowe możliwości, które mi daje. Poza pracą lubię poczytać dobrą książkę i obejrzeć film w gronie przyjaciół.